Een draak van een wet: wat baten kaars en bril als de uil niet zien wil?

Paarsgroen legt de verplichte Covid vaccinatie van het zorgpersoneel op tafel zonder lessen te trekken.

Eindelijk legt de regering De Croo na maandenlang getreuzel en getalm de verplichte covid vaccinatie voor zorgpersoneel ter stemming voor aan de Kamer van volksvertegenwoordigers. Wanneer zo’n wetsontwerp naar de Kamer komt verwacht je als oppositielid toch een zekere latente steun of minstens enkele spaanders van enthousiasme van de meerderheidspartijen. Daar is echter weinig van te merken. In tegenstelling tot eerdere wetsvoorstellen is de sfeer echter nogal bijzonder… om niet te zeggen futloos. De betogende zorgverstrekkers die voor de eerste lezing van de tekst voor de deur van het parlement stonden werden getrakteerd op de uitspraak van een Franstalige groene collega die stelde dat ze “er alles aan zou doen om dit ontwerp te vertragen”. Terwijl ik naar dit schouwspel kijk vraag ik me oprecht af of er nog oppositie moet zijn? En de taskforce Vaccinatie, hét orgaan dat in de corona crisis minister Vandenbroucke met raad en daad bijstond en waar de minister zich ook maar al te vaak achter verschuilde bij betwistbare beslissingen geeft vandaag zelf aan in haar advies dat een verplichte vaccinatie in de zorg in de huidige epidemiologische situatie niet proportioneel is en bij eventuele dreiging opnieuw geëvalueerd moet worden naar politieke besluitvorming toe.

Uiteraard waren de twee jaar corona ontzettend belastend voor onze maatschappij. De nabestaanden van zoveel slachtoffers rouwen nog steeds en de zelfstandigen maken een status op van de financiële wonden die het virus in hun opgebouwde levenswerk veroorzaakte. Psychologisch moeten nog veel mensen waaronder veel jongeren alles uit de afgelopen periode kunnen kaderen of hebben (nog steeds) hulp nodig. En uiteraard zijn het onze vele duizenden zorgverstrekkers die het zorgsysteem van zuurstof bleven voorzien, uur na uur, dag na dag. Voor hen werd geapplaudisseerd maar achter het mondmasker tekende zich een pijnlijk grimas want onze zorg zit écht op het tandvlees.

Onenigheid

De ontwikkeling van betrouwbare en werkzame vaccins binnen een – naar medische normen - zeer korte tijd is en blijft een wetenschappelijke stunt van jewelste en is de verdienste van veel internationale onderzoekteams. Als apotheker vind ik het persoonlijk onbegrijpelijk dat collega’s in de zorg het vaccin weigeren. Diep in mijn geest zit de gedachte geworteld dat ik er als zorgverstrekker alles aan moet aan doen om mijn patiënten te beschermen en te helpen. Ook als dat betekent ook mezelf laten vaccineren. En ik blijk niet de enige te zijn. Meer dan 95 procent van de zorgverstrekkers zijn in Vlaanderen gevaccineerd.

Een kritiek punt kwam er toen er in volle deltagolf nog heel wat dodelijke slachtoffers vielen en ons zorgsysteem dreigde te kraken onder de druk. Er klonk toen een duidelijke roep om verplichte vaccinatie voor bepaalde groepen. Een aantal regeringspartijen twijfelden echter. Puur uit electorale belangen en veel minder vanuit democratisch oogpunt mocht het parlement voor het eerst in twee jaar covid pandemie mee aanschuiven aan de debattafel nadat ze eerder vakkundig opzij werd gezet. Maar goed: wanneer er een opening gemaakt wordt – zelfs om de verkeerde redenen – meen ik dat het onze plicht is om oprecht een bijdrage te leveren. Daar waar de regie initieel door de socialistische “kameraden” héél strak gehouden werd, slaagden we er toch in om naast de door de meerderheid voorgestelde namen ook andere dan virologische experten aan het woord te laten. Wel herinner ik me dat een collega volksvertegenwoordiger op een Franstalige zender stelde dat veel kon maar tevens liet tevens verstaan dat die meningen liefst niet te ver van de hare zouden liggen.

Don’t mention the war

Bij aanvang van de debatten werd er eindelijk naast de puur wetenschappelijke context door een brede bril gedebatteerd en dat voelde aan als een verademing. Het ging tenslotte over een toch wel zeer ingrijpende maatregel die een verplichte vaccinatie voor de ganse bevolking zou betekenen waar alle aspecten van het maatschappelijke leven van onze burgers moeten worden afgewogen. Voordien was de regering gedurende de pandemie het selecte groepje van experten achterna gelopen zonder rekening te houden met de breed maatschappelijke en zelfs grondrechtelijke context. Dit laatste is immers “geen vodje papier”. De conclusie van de dagenlange hoorzittingen was dan ook duidelijk. Een algemene vaccinatieplicht is gegeven wat we nu weten, ervaren en geleerd hebben in de huidige context waarlijk “une fausse bonne idée”. Zo duidelijk waren de conclusies dat de partij die de minister van volksgezondheid levert vandaag haar uiterste best doet om de debatten zo snel mogelijk onder de vorm van een “integraal verslag” in de vergeetput te gooien en om niet meer om te kijken. “Don’t mention the war” zoals een eminente Britse hoteluitbater het eerder luidkeels zou influisteren.

En kijk: amper een week na het einddebat zet dezelfde partij het wetsontwerp rond de verplichte vaccinatie van de zorg op de agenda. Eerder had ik een voorontwerp van deze tekst gelezen op het moment dat er bij de stakeholders nog min of meer consensus was over een verplichting van vaccinatie voor het zorgpersoneel. Persoonlijk heb ik altijd een zeker voorbehoud bij deze verplichting gesteld. Maar na de intense, gefundeerde en overduidelijke debatten had ik mij toch aan voortschrijdend inzicht vanuit de regering verwacht. De koffie waar ik me in verslikte toen ik de tekst doornam blijft me vandaag nog oprispingen geven.

Wat baten kaars en bril als de uil niet zien wil? De burgers van dit land mogen weten dat meer dan dertig diverse experten, uren aan hoorzittingen, vragen en antwoorden, besluiten en grondig gecontroleerde scenario’s werden gevoerd… en toch blijft de minister van volksgezondheid volharden in het “Rijk der Vrijheid” of is het eerder het “Rijk der Blinden” geworden? Ook naar aanleiding van de tweede lezing van het wetsontwerp en mét het voorbehoud geformuleerd door de taskforce Vaccinatie houdt minister Vandenbroucke koppig vast aan zijn inmiddels achterhaald wetsontwerp.

Crashen op de Crash Test

Eén van de gehoorde experten formuleerde het kernachtig: “om de proportionaliteit van dergelijke wet te evalueren moet je de kost in grondrechten, sociaal en financieel, het evenwicht van de wet, de tijdelijkheid, de handhaving én de casuïstiek bekijken.” Hij noemde dit gemakshalve de “crash test”. Dit concept is eigenlijk cruciaal voor eenieder die onze rechten en plichten serieus wil nemen en op een gewetensvolle manier wetten wil voordragen. De door Vivaldi voorgestelde tekst kan deze “crash test” op geen enkele wijze doorstaan. De proportionaliteit van de maatschappelijke en financiële kost kan onmogelijk opwegen tegen de gezondheidswinst voor de minder dan 5% van de zorgverstrekkers, en hun patiënten, die nog gevaccineerd zouden moeten worden. Het gemuteerde virus kent op vandaag een laag sterftecijfer.  

Ook de proportionaliteit van bestraffing of sanctie wordt in de verste verte niet gegarandeerd. Al vanaf de start van de eerste gesprekken rond de verplichte vaccinatie van het zorgpersoneel in de zomer van 2021 heb ik gewezen op het feit dat de sector zich geen uitval van 5% ( of in Wallonië zelfs 10%) van hun “handen” kan veroorloven. Zorgpersoneel dat niet aan een ziekenbed staat kan geen zorg toedienen. Een aantal sprekers hebben aangehaald dat het direct overgaan tot een ontslag buiten elke proportie is. Nochtans staat in de tekst letterlijk en onomwonden dat de enige straf voor het zich niet vaccineren een onmiddellijk ontslag is. En zo zijn er in één beweging vele zorghanden weg en blijft de patiënt aan het lot overgelaten.

Wierook, C4’s en uitval

Daarbovenop komt dat de zorgverstrekkers die op non-actief worden gezet in de praktijk op geen manier vervangen lijken te worden. Wat ons doet besluiten dat er geen impactanalyse werd gedaan noch dat er een concreet plan van aanpak bestaat. Wat een contrast met het schijnbaar bewieroken van het zorgpersoneel van de minister in de media. Sterker nog: de zorgverstrekker die ervoor kiest zich niet te laten vaccineren kan zonder schaamrood een jaar lang aan de subsidiebaxter liggen… om daarna zich toch te laten vaccineren en opnieuw aan de slag te gaan. Misschien werd dit alles best samengevat door een arbeidsgeneeskundige die ik recent hierover raadpleegde als: “een draak van een wetgeving“. Hij heeft gelijk.

Er wordt geen gewag gemaakt van een eventueel schadefonds bij eventuele neveneffecten. Bij de medische contra-indicaties voor de vaccins houdt men enkel rekening met allergieën. Het herstelcertificaat wordt op een weinig wetenschappelijke manier afgewimpeld. En de tijdelijkheid van de wet wordt zelfs niet aangehaald. Dit zijn allemaal dingen waarvan je je oprecht kan afvragen of er wel lessen uit de afgelopen periode werden getrokken.

Bypass

Welgeteld één artikel wordt gewijd aan de epidemiologische situatie van het moment. Het gaat dan om het opstellen van een zogenaamd “generiek kader”; een soort algemeen principe dat ingaat vanaf 1 juli maar nog uitgesteld kan worden onder bepaalde omstandigheden. Dit houdt in dat de minister de wet onder bepaalde voorwaarden alsnog in voege kan laten treden. Een slecht idee. Maar de collega-ministers hebben zich blijkbaar ingekocht. Indien de adviezen van de Hoge Gezondheidsraad en de Taskforce Vaccinatie het aangeven kan de wet verdaagd worden en op een volgens hen noodzakelijk moment dan in voegen gaan. Dit uiteraard zonder parlementair debat, zonder tegenstemmen, zonder dialoog. Op die manier worden de maatschappelijke gevolgen fijntjes gebypast. De minister kan omringd door hetzelfde selecte clubje van medische experten die al van bij het begin van de crisis aan zet zijn op de knop drukken. De cirkel is hiermee rond: dezelfde meningen, dezelfde recepten, geen vervelende vragen, geen kritische stemmen, geen nuance en … uiteindelijk een groot risico naar de continuïteit van de zorgverlening toe. Het advies dat de taskforce Vaccinatie vandaag formuleerde werd, ondanks de duidelijk negatieve boodschap, dan ook opnieuw en in dezelfde hem typerende koppigheid gelezen door de minister als een vrijgeleide voor het door hem opgestelde generiek kader.

Mijn advies aan de minister is duidelijk: gooi die wettekst in de papiermand en richt je pijlen op het voorzien van voldoende handen aan het bed, wetteksten die weesziekten en weesgeneesmiddelen aanpakken en her organiseer de zorg zodat we aan de top van Europa kunnen blijven. Onze patiënten en zorgverstrekkers hebben daadkracht nodig, geen symboolpolitiek.