De witte woede

Witte woede. Hoe nonchalance ons bracht aan de rand van de implosie van ons welvaarts- en gezondheidssysteem.

“ Ik ben 25 jaar arts, nog nooit ben ik al wenend naar huis gekeerd. Je kent me. Maar dit, het kan echt niet. Doe er iets aan…” Toen legde ze de telefoon neer. Minimum 13 weken ben ik nu zo goed als fulltime bezig met dit virus. En telkens stoot ik op een muur van ongeloof , irritatie, koppigheid en zelfs in het belachelijke trekken van stellingen en theorieën .. allemaal het gevolg één centraal woord, nonchalance.

We tekenen eind december. Dat nieuwe virus in Wuhan trekt mijn aandacht. Plots staan een hoop Chinezen in mijn apotheek om mondmaskers. Ik wist niet dat er zoveel mensen met Chinese origine in Gent wonen. Maar ze zijn er en willen massaal mondmaskers opsturen naar hun familie. De farmaceutische groothandel geeft aan dat er geen mondmaskers meer beschikbaar zijn. Het triggert me.

Ik ga op zoek naar data over dat virus en de impact op de maatschappij in en rond Wuhan.

Op zoek naar antwoorden stoot ik op een hoorzitting in de Amerikaanse senaat. De vraag stelt zich of ook de supply chain van medicatie in gevaar komt door de uitbraak van het mysterieuze virus in Wuhan. Vele farmaceutische grondstoffen worden daar immers geproduceerd. De Wet op Onbeschikbaarheden van Geneesmiddelen is net gestemd, we weten dat onze Europese samenleving haar ziel verkocht heeft en voor de productie van medicatie en medische hulpmiddelen afhankelijk geworden is van China. De vraag of die race to the bottom van medicatieprijzen ons op lange termijn zuur zal opbreken, loert om de hoek. In commissie hebben we die vraag meermaals geopperd, maar we stonden alleen. Kortzichtige maatregelen inzake prijszetting van medicatie hadden we al in ons verkiezingsprogramma gezet. Eigenlijk had niemand dit opgemerkt.

Midden februari stellen we dan de vraag in commissie en in plenaire zitting. Als antwoord krijgen we dat dit om een griepje gaat, zelfs de mortaliteit die wij toen optekenden wordt weggelachen. Nonchalance heerst, bij experten en politici. We staan aan de zijlijn, Frieda en Yoleen , mijn collega’s uit de fractie en ik, wetenschappelijk opgeleid maar uiteraard geen experten in de virologie. We zijn getriggerd en blijven graven, omringen ons door schaduwexperten en zijn vast overtuigd dat de nonchalante houding van de heersende macht het niet bij het juiste eind heeft. Ons doel is ontegensprekelijk om het tij te keren en levens te redden, want het gaat om een “vuil beestje“, zoveel is zeker. De aanblik van de long CT’s is vreselijk. Volledige vlakken die zuurstof naar het lichaam moeten brengen smelten gewoon weg.

In de apotheek geef ik opdracht chloroquine fosfaat te bestellen in vrac. We kunnen nog 2 potten van 100 gram kopen. 2 potten?! Kaletra en Tamiflu, beiden virusremmers, blijken ook al te ontbreken, net als Plaquenil , hydoxychloroquine. Chloroquine werd in 2004 onderzocht tegen het SARS-virus. Op dit moment weten we uiteraard al dat het Covid-19 virus een variant is .

Ondertussen gaan de mensen skiën, onder andere naar Lombardije.

Wij bereiden de commissie van 3 maart voor. Hoe dieper we graven hoe hallucinanter het wordt.

In mijn 10 punten blunderboek geef ik de minister 10 aandachtspunten mee die prioritair aangepakt moeten worden. Het gaat van communicatie met de zorgverstrekkers over medicatie tot testcapaciteit en testmateriaal. In deze periode komen ook de eerste andere kritische stemmen naar boven. Ze worden in de mond gesnoerd, ‘dramaqueens’ genoemd en met een overload aan pseudowetenschappelijke beweringen tegengesproken. Hoe komt het dat onze experten niet zoals het Robert Koch Instituut in Duitsland werken aan een echt plan? In het worst-case scenario van onze experten gaan uit we uit van een minieme proliferatie van het virus en van 500 tot 700 patiënten die uiteindelijk op IZ belanden. We hebben een plan, wordt gesteld. Het blijkt echter niet mogelijk in tijden waar politieke transparantie hoog in het vaandel gedragen wordt om dat plan te delen met het parlement.

Midden januari was het testprotocol klaar in Duitsland en werd het gedeeld met perifere labo’s. Ons expertenpanel koos ervoor om de testen te centraliseren in één labo. Dat maakte de coördinatie moeilijk, testen zaten tot 17 uur onderweg, patiënten werden pas na 36 uur op de hoogte gebracht van het resultaat en binnen de paar dagen was de voorraad voor 6 maanden opgebruikt. De wissers die werden uitgedeeld aan de huisartsen bleken schaars en bovendien niet optimaal voor virale detectie via de neus. Een opmerking daarover werd in de kiem gesmoord. Weken later werd schoorvoetend toegegeven dat een tekort aan wissers en reagentia heerste. Ondertussen weten we dat een patiënt het meest besmettelijk is voor zijn omstaanders in het begin van de ziekte, wanneer er geen of amper symptomen zijn. Dat tijdverlies door centralisatie in één labo kan echt wel tellen.

Op dat moment, eind februari, begin maart staan ook kritische stemmen op onder de experten. De richtlijnen voor wie al dan niet te testen worden in twijfel getrokken. Houden we vast aan de harde lijn die enkel patiënten met contacten uit de risicogebieden gaat testen? Of moeten we breder gaan? Het lijkt een machtsstrijd tussen universiteiten en strekkingen. Persoonlijk ben ik geneigd de brede testing te volgen. Meten is weten, dat is toch wat we altijd al geleerd hebben (als wetenschapper?).

De skiërs dalen langzamerhand af uit de bergen naar ons vlakke land. Is er op dit moment een controle nodig? Screenen we wie terugkeert? Overwegen we thuisquarantaine voor wie uit Lombardije komt? Absoluut niet. Ook hier heerst nonchalance! Uit Turijn op Zaventem aangekomen neemt een patiënte van mij de trein richting Gent. Ze is verwonderd dat niemand haar contactgegevens vraagt of informeert naar haar medische toestand. Noem het nonchalance, of wanbeleid..

De politici sluimeren verder, besluiteloos, vertrouwend op een handvol experten, blind voor de roep van andere experten, ook academici.

Onze lagere school vertrekt begin maart op sneeuwklas. Het orgelpunt na 6 jaar lagere school. Ik twijfel. Kan ik 120 kinderen laten vertrekken naar Italië? Op mijn vraag stelt het gemeentebestuur de vraag aan de “hogere overheid”. We krijgen een nietszeggend antwoord. Geen negatief advies, met andere woorden, laat die kinderen maar gaan en we zien wel. Ook hier geen kordate overheid maar een laks orgaan dat weigert standpunt in te nemen. Nochtans heeft een maatschappij in crisis nood aan leiderschap, maar misschien percipiëren de leiders de crisis nog steeds niet?

Ik neem contact op met een expert die wel kritisch durft te zijn. Die, zo blijkt later, onafhankelijk werkt van het machtscentrum dat waakt over de subsidies van labo’s en onderzoekscentra. “Absoluut niet gaan” was zijn advies. Verantwoordelijkheid nemen als inrichtende macht. Dit om de gezondheid van alle oma’s en opa’s van de kinderen die staan popelen om te vertrekken naar de sneeuwpret te beschermen. Mijn college aarzelt, we stellen de beslissing nog even uit. Samen met ons worstelen andere lokale overheden met deze moeilijke beslissing. Tegen het einde van de week weten we misschien meer…

Op donderdag 5 maart heeft de overheid nog altijd geen standpunt over reizen naar Italië . We nemen onze verantwoordelijkheid en stellen 120 twaalfjarigen teleur, de financiële kater betalen we als gemeentebestuur. De school stelt alles in het werk om de week die eraan komt toch nog onvergetelijk te maken voor de kinderen. Politiek is keuzes maken, verantwoordelijkheid nemen, durven te kiezen voor het onaangename wanneer het nodig is.

De heersende nonchalance weegt nu al weken op mijn schouders. De commissie volksgezondheid van 3 maart tart alle verbeelding. Die mondmaskers, waar we nu al weken naar vragen, zullen die er eindelijk komen? Een Europese aanbesteding is het antwoord. Ze komen dus niet en al zeker niet in voldoende mate. Ik besluit dat het anders moet. Op de één of andere manier moet er beweging gecreëerd worden in deze inertie van de overheid. Ik besluit op zoek te gaan naar een producent en verdeelcentrum. Verdeling via de apotheek en de farmaceutische groothandelaars lijkt mij een evidentie. Laagdrempelig en om de hoek van elke zorgverstrekker vind je een apotheek . De groothandelaars bevoorraden bovendien ook hospitalen en woonzorgcentra. Op mijn pad kwam ik een producent tegen. We vergaderen in het parlement. De producent blijkt chirurgische maskers te produceren, geen FFP2 zoals de farma eigenlijk zou willen. Maar we versturen ons persbericht en drijven de druk op. In allerijl wordt in de namiddag een aanbesteding uitgeschreven van de FOD Volksgezondheid. Eindelijk, zucht. We zijn op weg.

De mondmaskersaga wordt lang, fouten stapelen zich op, politieke steekspelletjes spelen met de gezondheid van onze zorgverstrekkers. Als de eerste 5 miljoen chirurgische mondmaskers aankomen voel ik opluchting. De trein was in gang gezet. Nu zou ik er mijn handen vanaf houden, het politiek spel kon dan misschien stoppen. Quod non.

In de week van 9 maart worden de heersende politieke minderheden wakker , samen met hun experten die teren op voortschrijdend inzicht. Eerste stappen worden gezet.

De wetenschappelijke oproep naar breder testen wordt luider. Bepaalde hospitalen beslissen op eigen houtje om elke patiënt te gaan testen bij opname. Ze worden fijntjes teruggefloten door het selecte clubje experten dat draaft volgens de wensen van Brussel, maar ze zetten door. Ook de oproep naar medicatie onder de vorm van chloroquine heerst. Hier wordt verwezen naar een tekort aan evidence based criteria. Uiteraard, maar dit is oorlog! We kennen het toxicologisch profiel van de molecule dus we kunnen de risico’s inschatten. Als we enkel symptomatisch behandelen dan riskeren we veel levens en misschien nog meer chronische longpatiënten op lange termijn. Ondertussen blijkt ook dat de meeste patiënten uiteindelijk sterven aan een trombose. Voor wetenschappelijke veelvraten is dit virus een ware uitdaging.

Wetenschappers krijgen geleidelijk vat op het mechanisme dat het corona virus SARS-CoV-2in ons lichaam brengt, complottheorieën verspreiden zich over het internet. Hoe ontstond deze mutatie van het virus dat én dodelijk én zeer toegankelijk tot de humane cellen blijkt te zijn?

Zoals eerder gesteld is dit een hoogmis voor wetenschappers, in de hoop dat ze op onafhankelijke manier gesteund worden door de overheid.

En toch, bij de keuze van die overheid om Elisa testen op antilichamen te verbieden en zelfs over te gaan tot het in beslagnemen van die testen valt weinig wetenschap te vinden. Tegelijkertijd wordt een antigen test, geproduceerd door een Waals labo met een CEO met duidelijke Ecolo signatuur, gevalideerd. Op de vraag waarom de voorkeur gegeven wordt aan antigen ten opzichte van antilichaam bepaling komt geen wetenschappelijk antwoord.

De oorlog tegen dit minuscule virus blijkt er één te zijn die een plan vergt: wetenschappelijk, maatschappelijk en economisch. Maar deze oorlog heeft nood aan durf en leiderschap.

Na de eerste schampere politieke stapjes komt de trein op dreef, alhoewel het fundament van de draagkracht nog heel wankel is. Testmateriaal, zo wordt nu schoorvoetend toegegeven, ontbreekt, bedden voor intensieve zorgen worden opgeschaald, economische maatregelen staan in hun kinderschoenen en op financieel vlak wordt van de initiële 15 miljoen die voorzien werd voor de coronacrisis opgeschaald naar 1 miljard. 1 miljard ! Nederland voorziet op dat moment 90 miljard , stel ik vast in de commissie financiën. Gegniffel is het antwoord. 1 miljard wordt het voorstel.

Rond 20 maart neemt het besef van de omvang toe.

In mijn tussenkomst in de plenaire zitting heb ik één boodschap voor de net gevormde regering Wilmès: doe uw job, toon leiderschap en neem maatregelen. Die kwamen er, sommige effectief doordacht, andere gedreven door paniekvoetbal. Opkijkend naar het grote gelijk van andere lidstaten en van de experten, die plots ook over politiek inzicht bleken te beschikken. Waren zij niet aangesteld om wetenschappelijk inzicht te verschaffen? De meesten houden zich daar inderdaad aan . Een enkeling voelt dat hét moment nadert om links als enig alternatief in deze crisis naar voor te schuiven. Bedrijven dicht, een staat die op korte termijn overneemt, werknemers die kreunen onder een economische werkeloosheid, medicatie en testmachines die geconfisqueerd worden door de overheid zonder rekening te houden met de internationale harmonie die hiermee geraakt zou worden. Enkel essentiële diensten blijven productief. Het gedroomde scenario voor elke communist. Is er leven na corona? Of beter gezegd, is er economisch leven na corona?

Na een maand economische inactiviteit, vallen de doden per bosje. Onze woonzorgcentra kreunen onder het gebrek aan testcapaciteit, beschermingsmateriaal en een wetenschappelijk plan om de cohorte doelstelling van het Robert Koch Instituut te implementeren. De eenzaamheid van de rusthuisbevolking is schrijnend, het gemis van dierbaren in die laatste weken allesomvattend . We zijn gefaald. De paashaas die daarnet nog een chocolaatje op de drempel van onze voordeur kwam smijten zag wenende oude van dagen, zijn vrolijke zelve was helemaal weg..

We hebben nood aan klinische studies die de beschikbare medicatie screenen bij Covid-19 patiënten. Hierbij moeten we verder durven gaan dan het traditionele parcours, we kunnen de farma producenten hun nieuwe innovaties op onze patiënten laten uittesten. Bestaande, in andere context gekende therapieën uittesten in deze context van urgentie en experiment zijn zeker te verantwoorden. Dan heb ik het hier zowel over chloroquine, azithromycine en zink als over leukine , remdesiver, ivermectin en icatibant. Nog experimenteler maar in zekere zin logisch is de piste om met autogene vaccinatie te gaan werken zoals al jaren in de pluimveesector wordt gedaan. Zolang er geen vaccin is, kan een injectie van het dode virus met een humaan adjuvans de epidemiologische beheersing van het virus in de hand werken. Een wetswijziging, wetenschappelijke durf en leiderschap dringen zich daarvoor op…

We hebben ook nood aan een snelle overheid, die anticipeert op de verschillende stadia van deze epidemie. Het valideren van labo’s die beschikken over materiaal en knowhow voor moleculaire diagnostiek en serologische staging moet sneller en accurater. Hoe anti-liberaal is trouwens het in beslag nemen van machines bij bestaande labo’s en het niet homologeren van prestaties?

Ook de mondmaskersaga leerde ons dat de inerte overheid outdated is. Waar zijn als onze internationale relaties in tijden van crisis? Hoever staat het met de Europese solidariteit? En in hoeverre kan de overheid het zich permitteren om met preferentieel gekleurde partners in zee te gaan?

We gaan zelf mondmaskers maken. Strak plan. Maar waarom krijgt de ene kandidaat leverancier gevolg aan zijn oproep en de andere niet. Is het niet tous ensemble in tijden van crisis?

De bevolking heeft nood aan leiders. Leiders die durven mea culpa te slaan als het over de verbranding van 6 miljoen FFP2 maskers gaat die al dan niet verbrand werden om plaats te maken voor asielzoekers. En nu , meer dan ooit , heeft de bevolking nood aan leiders die een exit strategie voorbereiden. Liefst in samenspraak met experten die niet aan politiek doen en nog minder in televisiestudio’s gaan verkondigen wat de naakte waarheid door hun links-wetenschappelijke bril is.

De druk op ons gezondheidssysteem zal ook na deze corona periode groot zijn. De coronavirus blijft onder ons, dat moeten we onder ogen zien. We zullen rekening moeten houden met zijn aanwezigheid en toch voldoende aandacht vestigen op de behandeling van chronische patiënten, voor de geestelijke gezondheid in de wereldwijde crisis die ons te wachten staat en voor de preventieve geneeskunde die ons zover bracht dat we met z’n allen oud worden.

Het economische en maatschappelijke kerkhof heropbouwen zal moed en kennis vergen. Onze westerse samenleving, die gebaseerd is op vrijdenken en vrijheid van handel zal zichzelf moeten heruitvinden na de eerste economische doorstart. Hoe gaan we ons wapenen tegen de globalisering die ons zo kwetsbaar maakte?

Het zal aan de leiders zijn om het volk te loodsen naar het post-corona tijdperk waar politiek een andere dimensie zal krijgen. Het volk zal dit niet vergeten. De maatschappij zal zelf evalueren in de wereld waarin we hierna willen leven en enkel democratie en transparantie zullen het huidige politieke stelsel overeind houden.

Onze keuzes zullen de geschiedenis bepalen. En de zorg, die werkt verder. “Je weet het Kathleen, wij plooien niet “, zei de arts mij nog ”we gaan verder tot het bittere einde .”